معیار های انتخاب دوست در دوران نوجوانی
1. مجاورت و نزدیکی مکان ها: شاید مهم ترین عامل انتخاب دوست، نزدیک بودن به یکدیگر است. به عقیده مورفی، مدرسه و محیط زندگی فرصت های مناسبی برای انتخاب دوست در دوره ی نوجوانی فراهم می کنند. در بیشتر این دوستی ها، نوجوان ترجیح می دهد که دوست، منحصر به خودش باشد و فرد دیگری در این ارتباط عاطفی مشارکت نداشته باشد.
2. سازگاری و جاذبه ی بدنی: دوره ی نوجوانی دوره ی ناپسندی و توجه به ظاهر خود و دیگران است. از این رو معمولا نوجوان افرادی را از بین همسالان به عنوان دوست برمی گزیند که اندام جاذبی دارند و زیباتر به نظر می رسند.
3. همسانی امیال، عقاید و گرایش ها: بر طبق نظریه توازن شناختی، کسانی را برای دوستی انتخاب می کنیم که گرایش هایی همانند ما داشته باشند، مثل ما فکر کنند و اعمال و عقایدی مشابه ما داشته باشد. علاوه بر عوامل مذکور، محققان عواملی چون وضع اجتماعی – اقتصادی، تربیت والدین، سلامت روانی و سازگاری اجتماعی، همسانی عقلی و توانایی های دستی را نیز از عوامل مؤثر در انتخاب دوست در این دوران می دانند.
آثار و نتایج عضویت در گروه های دوستی در دوره ی نوجوانی
1. اجتماعی شدن: گروه دوستان عامل مهم اجتماعی شدن فرد در دوره نوجوانی به شمار می آید. ارتباط صحیح و مناسب با دوستان موجب کسب مهارت های اجتماعی مهم مانند همکاری، سازگاری و همدلی می گردد. در چنین شرایطی نه تنها یادگیری افزایش می یابد، بلکه رفتارهای اجتماعی مناسب نیز رشد می کند. نوجوان با پذیرفتن نقش های مختلف در گروه دوستی، برای ایفای نقش های آینده در جامعه آماده می شود و با جهان اجتماعی بیرون از خانواده بیشتر آشنا می شود و آن را می آزماید. این گروه ها در واقع واسطه ایبین خانواده و محیط اجتماعی بزرگ ترند.
2. کسب هویت مناسب: هویت عبارت است از مجموعه مشخصاتی که موجب بازشناسی یک شخص از سایر همنوعانش می شود. به زبانی دیگر، هویت پاسخی است که به سؤال «من کیستم؟» داده می شود. علاوه براین تصوری که هر کس از خودش دارد تا حد زیادی با تصور دیگران از او یکسان است. بنابراین می توان گفت هویت هر کس در تعامل با دیگران شکل می گیرد. در دوران نوجوانی، دوست، حامی «من» یا به عبارت صحیح تر، یک من دیگر است و مانند آینه تصویر اطمینان بخشی به نوجوان می نمایاند به همین سبب پیوند های دوستی در شخصیت نوجوان تاثیر بسیار می گذارند. عضویت نوجوان در گروه دوستان عامل مهم شکل گیری هویت اوست و به نوجوان کمک می کند هویت مناسب خود را یافته، به آن افتخار کند و از سر در گمی نجات یابد. در واقع بخشی از هویت نوجوان با عضویت در همین «ما» ها و گروه ها ساخته می شود. همان طور که هلن کلر می گوید:من تا وقتی شیوه برخورد با دیگران را نیاموختم، به مفهوم واقعی خودم پی نبردم.
3. کسب استقلال و ایجاد شخصیت متکی به خود: اندیشه ها و احساس هایی نوجوان را از درن برمی انگیزاند و کشش به عمل مستقل او را به سوی افراد هم فکر و همراه فرا می خواند. بنابراین، به صورتی هدفدار به شرکت در گروه هایدوستی می پردازد و با عضویت در آن گروه ها نقطه ی اتکایی برای عمل خود می یابد و با پذیرش نقش های مختلف در گروه، در مسیر شکل دادن به شخصیت متکی به خود گام بر می دارد.
4. ایجاد خرده فرهنگ نوجوانی: نوجوانی، زمان تجربه و آزمون نقش ها ، رفتار ها و ارزش های مختلف به منظور رسیدن به بزرگ سالی است و دوستان در این فرایند نقش مهمی دارند. جذبه و کشش این گروه تا آن اندازه است که نرهنگ خاصی را به مجود می آورد و نوجوان از آن تبعیت می کند. به اعتقاد کلمن، گروه دوستان برای نوجوان تا هنگام دستیابی به یک فرهنگ بزرگسالانه، نقش یک (فرهنگ واسطه ای و موقتی ) را ایفا می کند و از جمله خصوصیات این فرهنگ رازداری بین افراد عدم پایبندی به ارزش های سنتی، عدم تبعیت از طبقه ی اجتماعی، زبان ویژه و پیروی از یکدیگر است.
5. کمک به تصمیم گیری مستقل: گروه دوستان بر تصمیمات نوجوان تاثیر می گذارند. مطالعه ی بی شاپ نشان داد که تصمیم به ادامه ی تحصیل و رفتن به دانشگاه در نوجوانان تحت تاثیر تصمیمات دوستان آنان بوده است. نوجوان در انتخاب نوع شغل آینده ی خود نیز از طرز تفکر دوستان خود متاثر می شود. چه بسا تلقین یک دوست سبب می شود که اوبه شغلی نتمایل شود و سعادت خود را در آن پندارد.
6. الگوپذیری و همانندسازی: دوستان در این دوره نقش مؤثری در شکل گیری شخصیت، ارزش ها و نگرش های نوجوان دارند و از قدرت زیادی بهره مندند و برای نوجوان مهم تلقی می شوند، به همین سبب نوجوان سعی می کند خود را شبیه و همانند آن ها کند و تغییر نماید. گام اول این تغییر و همانند سازی در ظاهر و رفتار است، به همین خاطر نوجوان می خواهد در پوشاک، زبان و لهجه از دوستانش تقلید کند. در گام بعدی نوجوان در نوع فکر، اندیشه و احساس خود را با دوستانش همانند می سازد. ویژگی الگوپذیری نوجوان، به خصوص در مواردی که والدین نمی توانند الگوهای مفیدی برای نوجوان خود باشند، سبب ورود نوجوان به گروه های نامناسب و ایجاد مشکلات زیادی برای وی خواهد شد. این مسئله در مورد نوجوانان طبقات اجتماعی- اقتصادی پایین مصداق بیشتری دارد.
::« زهرا زارع نژاد »::
مجله پیوند. بهمن۱۳۸۶
